A personalidade e a obra de Murguía abranguen varias facetas, porén, teñen un centro unificador: Galiza. Tras rematar os estudos de bacharelato en Filosofía, en 1853 trasládase a Madrid para labrarse unha carreira literaria, participando tamén como colaborador na prensa. En 1858 contrae matrimonio con Rosalía de Castro, unión da que nacerían sete fillos.

En 1865 da comezo á que sería a súa grande obra: a Historia de Galicia, publicada en varios volúmenes. Desde esta obra defendeu a orixe celta dos galegos e poñerá esta tese ao servizo dun ideal político: o rexionalismo. Foi a cabeza do movemento rexionalista, no seu sector máis liberal e progresista; presidente da “Asociación Regionalista Gallega” (1891) e director do seu portavoz La Patria Gallega.

En 1906 fundouse a Real Academia Galega, da que Murguía sería o seu primeiro presidente e, sen dúbida, a figura que lle da sentido á institución, convertíndoa en defensora da língua e cultura galegas.